Antik çağlardan günümüze Milas'ta zeytinyağı üretimi
Milas, zeytincilik kültürüyle tarihten günümüze kadar gelen önemli üretim merkezlerinden biri olmaya devam ediyor. Antik çağlardan Osmanlı dönemine, Cumhuriyet'in modernizasyon sürecinden günümüze kadar zeytinyağı üretimi büyük değişimler yaşadı. İşte Milas'ın asırlık zeytin ve zeytinyağı üretim süreci!
Milas’ta Geleneksel Zeytin Hasadı
Milas’ta her yıl Ekim ile Ocak ayları arasında gerçekleştirilen zeytin hasadı, bölge halkı için sadece ekonomik bir faaliyet değil, aynı zamanda toplumsal ve kültürel bir gelenek. Yüzyıllardır kullanılan elle toplama ve silkme yöntemleri, hasat sürecinde hâlâ yaygın bir şekilde tercih ediliyor. Elle toplama yöntemi, zeytin tanelerinin zarar görmesini engellediği için en kaliteli zeytinyağının üretilmesini sağlıyor.
Antik Dönemde Zeytinyağı Üretimi
Antik Çağda Anadolu’da zeytinyağı, en değerli ticaret ürünlerinden biriydi. MÖ 3000’lerde Doğu Akdeniz’de zeytinler kaya oyuklarında veya taş havanlarda kırılıp sıcak su eklenerek yağın yüzeye çıkması sağlanıyordu. Roma ve Bizans döneminde ise zeytin hamurunu sıkmak için ahşap kollu presler ve vida mekanizmalı sistemler kullanıldı. O dönemde üretilen yağlar amforalar içinde geniş ticaret ağlarına dağıtılıyordu.
Osmanlı Döneminde Zeytinyağı Üretimi
Osmanlı döneminde taş baskı düzenekleri ve hayvan gücüyle dönen değirmenler kullanılarak zeytin ezilir ve hamur haline getirilirdi. Bu hamur, keçelere doldurularak ahşap vidalı baskılarla sıkıştırılır ve zeytinyağı çıkarılırdı. Osmanlı kayıtlarında zeytinyağının yalnızca mutfakta değil, aydınlatma, sabun üretimi ve deri işleme gibi alanlarda da kullanıldığı belirtiliyor. İstanbul’un ihtiyacını karşılamak için belirli bölgelerde üretilen zeytinyağları, doğrudan başkente sevk ediliyordu.
Cumhuriyet Döneminde Kooperatifleşme ve Modern Üretim
Cumhuriyet’in kurulmasıyla birlikte tarımsal üretimde modernleşme süreci başladı. 1935 yılında çıkarılan Tarım Satış Kooperatifleri Kanunu ile üreticilerin birlikler kurarak ortak satış organizasyonları oluşturmasının önü açıldı. 1949’da kurulan TARİŞ Zeytinyağı Kooperatifi, üreticilerin ürünlerini doğrudan pazarlamasına olanak tanıdı. Bu dönemde, buhar gücüyle çalışan yağ fabrikaları yerini elektrik motorlu tesislere bırakmaya başladı.
Geleneksel Yöntemlerin Modern Üretime Etkisi
Günümüzde endüstriyel üretim yaygınlaşmış olsa da, Milas’ta birçok üretici geleneksel yöntemleri korumaya devam ediyor. Elle hasat edilen zeytinler soğuk sıkım yöntemiyle işlenerek besin değerleri korunuyor. Geleneksel taş baskı presleriyle sıkılan zeytinyağları, daha yavaş ama doğal bir süreçle elde ediliyor. Özellikle organik zeytinyağı üretiminde geleneksel yöntemler ön planda tutuluyor.
Milas’ta Zeytin Hasadı Şenliği
Milas’ta zeytin hasadı sadece bir tarımsal faaliyet değil, aynı zamanda toplumsal bir etkinliktir. Her yıl düzenlenen Zeytin Hasat Şenliği, üreticileri ve tüketicileri bir araya getirerek bölgedeki zeytincilik kültürünü tanıtıyor. Milas zeytinyağı, coğrafi işaretli bir ürün olarak uluslararası pazarda da büyük ilgi görüyor.
Milas, binlerce yıllık zeytincilik kültürünü hem geleneksel hem de modern yöntemlerle yaşatmaya devam ediyor. Zeytin ve zeytinyağı üretiminde kullanılan eski teknikler, günümüzde kaliteyi artıran unsurlar olarak modern üretime yön veriyor. Bu sayede, Milas’ın asırlık zeytinyağı geleneği geleceğe taşınıyor.